The Education of Intelligence and Will in the Philosophical Psychology of Leonel Franca
DOI:
https://doi.org/10.12957/intellectus.2025.85750Keywords:
history of psychology, Society of Jesus, teacher trainingAbstract
The article presents research in the History of Psychology, which analyzes relationships between intelligence and will in the structure and psychological functioning of the human being elaborated in the cultural universe of the Society of Jesus and systematized by the Brazilian Jesuit Father Leonel Franca (1893-1948). It is verified to what extent the concepts about Psychology reveal aspects of continuities or discontinuities with the sciences of the soul developed by the Company, mainly in the Treatises of the Conimbricenses. The concepts of intellectual mediator, according to Gomes and Hansen, and tradition of belonging elaborated by Massimi were used. The sources analyzed were books and conferences by Leonel Franca. Aspects of continuity with the Ancient Society of Jesus were highlighted through the adoption of the Aristotelian-Thomist matrix. This matrix is associated with the appropriation of Pedagogy and Psychology studies of the time.
Downloads
References
Fontes
FRANCA, Leonel E. (1943) [1828]. Noções de História da Filosofia. São Paulo, Rio de Janeiro, Recife, Porto Alegre: Companhia Editora Nacional.
FRANCA, Leonel E. (2019) [1954]. A formação da personalidade. Campinas: Kírion.
FRANCA, Leonel E. (2019a). A crise do mundo moderno. Campinas: Ecclesiae.
FRANCA, Leonel E. (2020). O ideal, a educação e a personalidade. Paraná: Calvariae.
FRANCA, Leonel E. (1937) [1933] A Psychologia da Fé. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira.
Referências Bibliográficas
ANDRADE, António Alberto Banha (1984). Contributos para a História da Mentalidade pedagógica portuguesa. Lisboa: Imprensa Nacional, Casa da Moeda.
ARDUINI (2011), Guilherme R. Centro Dom Vital e o campo intelectual brasileiro. Associação Brasileira de História das Religiões. V. 11. Disponível em https://revistaplura.emnuvens.com.br/anais/article/view/85. Acesso em: 05 nov. 2024
ARENDT, Hannah (1999)[1958]. A condição humana. Trad. R. Raposo. Rio de Janeiro: Forense Universitária.
ASSIS, Raquel M. (2021). Psicologia pedagógica e desenvolvimento das funções psicológicas complexas: uma proposta entre tradição e renovação educacional. Memorandum. Belo Horizonte, vol. 38, pp. 1-25. Disponível em: https://periodicos.ufmg.br/index.php/memorandum/article/view/26329. Acesso em 09 jul. 2024.
ASSIS, Raquel M. (2016). A divulgação da psicologia pela cultura escrita impressa e seus jogos de apropriações. Em: Raquel Martins de Assis, Sávio Passafaro Peres. História da psicologia: tendências contemporâneas. Belo Horizonte: Ed. Artesã, 2016, pp. 207 – 231.
BATISTA, Rodolfo Luís Leite (2022). Para orientar a juventude: a construção de um projeto de Psicologia Escolar e Educacional. Curitiba: Appris.
BRAVO, Riviane. B. (2019). Apropriações da obra de Lazurski e as contribuições de Helena Antipoff para o estudo da personalidade na psicologia e na educação. Tese (Doutorado em Educação). Universidade Federal de Minas Gerais, Belo Horizonte.
CARVALHO, Mário Santiago (2018) O Curso Aristotélico Jesuíta Conimbricense. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra; Imprensa Nacional-Casa da Moeda. Disponível em https://books.google.com.br/bookshl=ptBR&lr=&id=1OOfDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA3&dq=conimbricenses&ots=uGTWgMqfsT&sig=SJUUTQ_2DuYHgQ0wVjzcMtEjj8o&redir_esc=y#v=onepage&q=conimbricenses&f=false. Acesso em 07 mai. 2024.
COLOMBO, Emanuele; ROCHINI, Marco (2014). Identità e missione. Gesuiti italiani e missioni popolari tra Antica e Nuova Compagnia. Rivista di Storia del Cristianismo 11/2: 285-302.
DE LA VAISSIÈRE, Jules (1916) Psychologie pédagogique. L’enfant. L’adolescent. Le jeune homme. Paris: Gabriel Beauchesne et ses fils, éditeurs.
FABRICIO, Edison (2019). A fé na educação: a trajetória, a obra e o “apostolado intelectual” do Pe. Leonel Franca. (Tese de Doutorado em História). Universidade Federal de Santa Catarina, Florianópolis.
GÓIS, Manuel de. (1593) Commentarii Collegii Conimbricensis Societatus Iesu, in Libros Aristotelis, qui Parvia Naturalia Apellantur. Lisboa, Simão Lopes.
GÓIS, Manuel de. (1602) Comentarii Collegii Conimbricensis Societatti Iesu, in Tres Libros de Anima Aristotelis Stagiritae. Veneza: Vicenzo Amadino. (original de 1598)
GÓIS, Manuel de. (1957a) Curso Conimbricense: Moral a Nicômaco, de Aristóteles. Trad. António Alberto Banha de Andrade. Lisboa: Instituto de Alta Cultura. (Original de 1593)
GÓIS, Manuel de. (1957b) Disputas dos Cursos Conimbricenses sobre os Livros de Moral a Nicómaco de Aristóteles em que se contém alguns dos principais capítulos da moral. Tradução de António Alberto Banha de Andrade, Lisboa: Instituto de Alta Cultura, (original de 1593).
GOMES, Angela Maria de Castro. C. & HANSEN, Patrícia Santos (orgs.) (2016). Intelectuais mediadores: práticas culturais e ação política. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira.
GUTIERREZ, Laurent; BESSE, Laurent; PROST, Antoine. (2012). Réformer l’école. L’apport de l’Éducation nouvelle (1930 – 1970). Presse Universitaires de Grenoble: Fontaine.
MASSIMI, Marina (2023). História dos saberes psicológicos na cultura brasileira. São Paulo: EDUSP.
OLIVEIRA, Natália Cristina (2021). Trajetória intelectual do padre Leonel Franca: catolicismo e ensino religioso no Brasil (1908-1948). Revista Brasileira de História da Educação. 21, e168, pp. 1-28. Disponível em: https://www.scielo.br/j/rbhe/a/wrzyYSvj9ZKjSTcQDtPmDrs/abstract/?lang=pt. Acesso em 09 jul. 2024.
OLIVEIRA, Natália Cristina; CAMPOS, Névio & SKALINSKY JÚNIOR, Oriomar (2019). O modelo católico de ensino superior no Brasil: Padre Leonel Franca e a criação da Pontifícia Universidade Católica – PUC. Revista Internacional de Educação Superior. V.5, pp. 1-26. Disponível em: https://periodicos.sbu.unicamp.br/ojs/index.php/riesup/article/view/8653644. Acesso em: 09 jul. 2024.
O’MALLEY, John W. (2017). Uma história dos jesuítas: de Inácio de Loyola a nossos dias. São Paulo: Edições Loyola.
PÉCORA, Alcir (1994). Teatro do Sacramento. São Paulo: Editora da Universidade de São Paulo; Campinas: Editora da Universidade de Campinas.
PIÑEDA, Maria Andrea (2003). La filosofia neoescolástica em la formación de psicólogos argentinos. El caso de la Universidad Nacional de Cuyo, sede San Luis: 1958 – 1966. Fundamentos en Humanidades. Vol. 4, n. 7/8, pp. 79 – 101. Disponível em: https://www.redalyc.org/pdf/184/18400805.pdf. Acesso em: 09 jul.2024.
VIDAL, Diana. G. (2013). 80 anos do manifesto dos pioneiros da educação nova: questões para debate. Educação e Pesquisa. Vol. 39, n. 3, pp. 577 – 588. Disponível em: https://www.scielo.br/j/ep/a/L9NXYsJMYvyRSvPfPxZRgSq/. Acesso em: 09 jul. 2024.
YAMAMOTO, Oswaldo H. (2006). Graduaçăo e pós-graduaçăo em psicologia: relações possíveis. Revista Brasileira de Pós-Graduação. Vol. 3, n. 6, pp. 270-281. Disponível em: https://rbpg.capes.gov.br/index.php/rbpg/article/view/110. Acesso em: 09 jul 2024.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Raquel Martins Assis, Marina Massimi

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autores que publicam nesta revista concordam com os seguintes termos:
Os autores mantêm os direitos autorais e concedem à revista Intellèctus o direito de publicação, sob uma Licença Creative Commons Atribuição 4.0 Internacional, a qual permite que outros distribuam, remixem, adaptem e criem a partir do seu trabalho, mesmo para fins comerciais, desde que lhe atribuam o devido crédito pela criação original.
Os dados e conceitos abordados são da exclusiva responsabilidade do autor.
A revista Intellèctus está licenciada com uma licença Creative Commons Atribuição 4.0 Internacional